Μερικές φορές παρασυρόμαστε από το συναίσθημα της θλίψης, χωρίς να υπάρχει κάποια προφανή αιτία. Ξυπνάμε το πρωί απογοητευμένοι και αδιάφοροι για όσα συμβαίνουν γύρω μας. Νιώθουμε να μην έχουμε ενέργεια ούτε κάποιο σκοπό στη ζωή μας. Τα πάντα έχουν χάσει τη γεύση τους και οι μικρές καθημερινές προκλήσεις μοιάζουν ένα ασήκωτο βάρος στους ώμους μας. Προσπαθούμε να βρούμε ένα νόημα στη ζωή μας, αλλά όλα μοιάζουν ασήμαντα. Βρισκόμαστε, σύμφωνα με τη διάγνωση των γιατρών σε μία κατάσταση βαριάς κατάθλιψης.
Μια από τις πιο περίεργες αλλά ανατρεπτικές ιδέες σχετικά με την κατάθλιψη εντοπίζεται στην ψυχανάλυση, η οποία υποστηρίζει ότι η κατάθλιψη μπορεί να μην είναι επί της ουσίας θλίψη, αλλά ένα είδος θυμού που δεν μπόρεσε να βρει έκφραση και μας κάνει να νιώθουμε λυπημένοι για όλα και για όλους, όταν στην πραγματικότητα είμαστε θυμωμένοι μόνο για συγκεκριμένα πράγματα και συγκεκριμένους ανθρώπους.
Αν μπορούσαμε μόνο να κατανοήσουμε την απογοήτευση και την οργή μας σε ένα πιο βαθύ επίπεδο, θα μπορούσαμε να ανακτήσουμε τη διάθεσή μας. Δεν είναι η ίδια μας η ύπαρξη αυτή καθαυτή που μας έχει απογοητεύσει, αλλά συγκεκριμένα γεγονότα και παράγοντες που μας έχουν κάνει να χάσουμε τη ταυτότητα μας.
Η θεωρία αυτή προκαλεί διάφορα ερωτήματα. Πώς είναι δυνατόν να είμαστε τόσο έντονα θυμωμένοι χωρίς να γνωρίζουμε τα αίτια της ενόχλησής μας;
Ωστόσο, αυτή η έλλειψη αυτογνωσίας, από την άποψη της συνολικής ψυχικής μας λειτουργίας, δεν φαίνεται να είναι εξ ολοκλήρου ανέλπιστη ή αφύσικη. Δεν είμαστε καλοί στο να παρατηρούμε στενά την προέλευση και τη φύση πολλών συναισθημάτων μας. Μπορεί να γελάμε μέσα μας και παρόλα αυτά να δυσκολευόμαστε να εξηγήσουμε τι έχει πυροδοτήσει αυτό το γέλιο. Μπορεί να θεωρούμε ένα τοπίο ως πανέμορφο, ένα πρόσωπο ως γοητευτικό ή μια ταινία ως νοσταλγική, χωρίς να γνωρίζουμε τους ακριβείς μηχανισμούς των αποκρίσεων μας. Η κατανόηση ακολουθεί με καθυστέρηση το συναίσθημα που βιώνουμε. Δεν είναι μόνο η θλίψη και η απελπισία που μας αποξενώνει από τον εαυτό μας.
Υπάρχει όμως και ένας άλλος πιο σοβαρός λόγος για τον οποίο χάνουμε την επαφή με το θυμό μας. Ίσως να έχουμε μάθει από την παιδική ηλικία μας, ότι δεν είναι πολύ ωραίο να είμαστε θυμωμένοι. Να έχουμε μάθει ότι ο θυμός διαστρεβλώνει την εικόνα του ευγενικού και συμπαθητικού εαυτού μας. Μπορεί να είναι πάρα πολύ οδυνηρό και ενοχικό να αναγνωρίσουμε ότι νιώθουμε εξοργισμένοι και εκδικητικοί, ακόμα και απέναντι στους ανθρώπους που αγαπάμε και οι οποίοι μπορεί να έχουν κάνει μεγάλες θυσίες για εμάς.
Επίσης, καμιά φορά μπορεί να είμαστε θυμωμένοι με κάτι που ίσως ακούγεται παράλογο. Ίσως έχουμε πληγωθεί από πράγματα που μπορεί να απορρίπτουμε ως “ασήμαντα” και για τα οποία έχουμε διδαχτεί να μην δίνουμε σημασία, γιατί θεωρούμε τους εαυτούς μας ισχυρούς και ότι δεν θιγόμαστε από μικρά τραύματα, τα οποία όμως μπορεί να μας πληγώνουν βαθιά.
Τέλος, ίσως να μην είμαστε καλοί στην έκφραση του θυμού μας, γιατί δεν έχουμε δει παραδείγματα επιτυχημένων εκφράσεων θυμού γύρω μας. Μπορεί όταν ακούμε τη λέξη θυμός να τη συσχετίσουμε με ηφαιστειακή καταστροφή, που είναι εξίσου επικίνδυνη και αντιπαραγωγική. Ή μπορεί και να έχουμε ζήσει πολύ καιρό περιτριγυρισμένοι από ανθρώπους που ποτέ δεν τολμούσαν να υψώσουν τις φωνές τους και κατάπιναν με πικρία κάθε προσβολή που δέχονταν. Δεν έχουμε μάθει την τέχνη μιας ελεγχόμενης και καθαρτικής συζήτησης.
Η έξοδος από αυτή την κατάσταση κατάθλιψης δεν είναι η επιδίωξη της καλής διάθεσης, αλλά η έκφραση της στεναχώριας ή αλλιώς του «πένθους» μας.
Η λέξη πένθος είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στη συγκεκριμένη περίπτωση γιατί υποδεικνύει ένα είδος θλίψης επικεντρωμένο σε ένα αναγνωρίσιμο είδος απώλειας. Όταν «θρηνούμε», μετατρέπουμε την απεριόριστη, άγνωστη θλίψη μας σε κάτι πιο συγκεκριμένο: σε μια θλίψη για τον γονέα που δεν ήταν εκεί για μας, σε μια θλίψη για τον αδελφό που μας κορόιδεψε, σε μια θλίψη για τον σύντροφο που μας πρόδωσε, σε μια θλίψη για τον φίλο που μας είπε ψέματα.
Η ιδέα δεν είναι να έρθουμε αντιμέτωποι με αυτούς τους ανθρώπους , αλλά να εξετάσουμε τι έχει συμβεί και να συνειδητοποιήσουμε την έκταση της οργής και του συναισθηματικού φορτίου που έχουμε απαρνηθεί, κάτι που μπορεί να βοηθήσει στο να αλλάξει η διάθεσή μας προς το καλύτερο.
Ακόμη και όταν συγκεκριμένες σχέσεις και καταστάσεις φαίνονται περίπλοκες στο μυαλό μας, η ζωή ως σύνολο αρχίζει να φαίνεται πιο διαχειρίσιμη και ελπιδοφόρα. Ο εγκέφαλός μας δεν σταματά ποτέ να μας εκπλήσσει.
Απόδοση: Ζωή Παστού
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr