Οι αντιλήψεις των ναρκισσιστών για τους άλλους τοποθετούνται στο δίπολο «ανώτερος-κατώτερος».
Τα ελλείμματα στην αυτοεικόνα τους συνήθως οδηγούν στην ανάγκη για υπεροχή και απόκτηση όλων εκείνων που δεν έχουν. Ο άλλος γίνεται αντιληπτός μόνον ως προέκταση του εαυτού και βρίσκεται εκεί με σκοπό την ικανοποίηση των προσωπικών αναγκών και επιθυμιών. Η ερώτηση που χρειάζεται να απαντηθεί από τους ίδιους, προκειμένου να συνάψουν μια διαπροσωπική σχέση είναι: Πώς αυτός ο άνθρωπος θα με ωφελήσει; Για παράδειγμα, θα μου ανεβάσει το κοινωνικό στάτους, θα κερδίσω περισσότερα χρήματα, θα έχω επαγγελματική καταξίωση κλπ.
Ο μηχανισμός εξιδανίκευση – υποτίμηση διέπει το σχετίζεσθαι. Άτομα με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά τείνουν να διατηρούν μια εξιδανικευμένη εικόνα για εκείνους που πιστεύουν ότι βρίσκονται σε μια θέση που οι ίδιοι επιθυμούν να έχουν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δε θα φτάσουν σε ένα σημείο, αργότερα, να τους υποτιμήσουν, ειδικά όταν αισθανθούν ότι δεν μπορούν να είναι στη θέση τους: Γιατί αυτοί κατέχουν αυτή τη θέση και εγώ όχι αφού είμαι ο μόνος που το αξίζω;.
Επίσης, έχουν μια υποτιμητική στάση προς εκείνους που τους αντιλαμβάνονται ως «αδύναμους» και «παθητικούς», καθώς φαίνεται είτε να αναγνωρίζουν δικά τους κομμάτια είτε να φοβούνται ότι μπορεί να καταλήξουν στη θέση τους.
Τα άτομα με έντονες ναρκισσιστικές τάσεις χαρακτηρίζονται από χαμηλή αυτοεκτίμηση και ελλείμματα στην αυτοεικόνα, γεγονός που τα οδηγεί στην υιοθέτηση μιας υποτιμητικής στάσης προς τους άλλους, η οποία έχει σκοπό να καλύψει την ανασφάλεια που τα ίδια τα άτομα αυτά αισθάνονται.
Στη συνέχεια του άρθρου θα παρουσιαστούν μερικές συνήθεις αντιδράσεις που χρειάζεται να γνωρίζετε όταν αλληλεπιδράτε με κάποιο άτομο που προβάλει τον εαυτό του ως ανώτερο από εσάς και στην ουσία προσπαθεί να αποκρύψει τα αδύναμα στοιχεία του εαυτού του.
Δικαιωματικότητα, καχυποψία, προβολή
Σύμφωνα με τα προαναφερθέντα, οι σχέσεις εγγύτητας κινούνται στο δίπολο «επίθεση – όφελος». Το άλλο πρόσωπο προσεγγίζεται μόνο όταν είναι σε θέση να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της σχέσης, αλλιώς μπορεί να βιωθεί ως δυνάμει επικίνδυνος. Συνήθως, τα άτομα αυτά είναι υπερβολικά καχύποπτα με τους άλλους και θεωρούν ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων προσπαθεί να τους υποβιβάσει.
Παρά το γεγονός ότι αυτά που βιώνουν στις σχέσεις εγγύτητας είναι ουσιαστικά αυτά που οι ίδιοι κάνουν, όπως το να λένε ψέματα, να εξαπατούν ή και να κακοποιούν τους άλλους, η εσωτερική εμπειρία των διαπροσωπικών σχέσεων φαντάζει αρκετά δυσφορική και επικίνδυνη.
Σύμπλεγμα ανωτερότητας και τάση για προσποίηση
Ο όρος «σύμπλεγμα ανωτερότητας» αναφέρεται στην αίσθηση μερικών ανθρώπων, να νιώθουν ανώτεροι, μία αίσθηση η οποία περιλαμβάνει κυρίως στοιχεία κατωτερότητας και αποτυχίας. Αυτός είναι και ο λόγος που οι νάρκισσοι γίνονται αντιληπτοί ως άτομα με υπερβολικά υψηλή αυτοεκτίμηση, ενώ στην ουσία συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο.
Οι ναρκισσιστές θεωρούν τους εαυτούς τους, συνήθως υποσυνείδητα, ανώτερους από τους άλλους ανθρώπους που σχετίζονται, παρά το γεγονός ότι νιώθουν κατώτεροι. Αυτός ο μηχανισμός εκφράζεται μέσω της συμπεριφοράς με απαιτήσεις, συκοφαντίες και άλλου είδους επιθετικές συμπεριφορές προς τους άλλους ή με υπερβολή των δικών τους επιτευγμάτων.
Η βασική στρατηγική λοιπόν είναι η προβολή μιας εικόνας που δε συνάδει με αυτό που πραγματικά είναι, με μοναδικό σκοπό να αισθάνεται και να φαίνεται ανώτερος, να εντυπωσιάζει και να χειραγωγεί.
Η εικόνα αυτή μπορεί να μας φέρει στο μυαλό τη στερεοτυπική συμπεριφορά μερικών ανθρώπων που μπορεί να εμφανίζονται καλοντυμένοι και να οδηγούν ακριβά αυτοκίνητα, αλλά στην πραγματικότητα δεν μπορούν να υποστηρίξουν αυτό τον τρόπο ζωής. Οι νάρκισσοι τείνουν να προβάλουν σε υπερβολικό βαθμό τη ζωή και τα κατορθώματά τους, είτε προσωπικά είτε επαγγελματικά.
Ενδεχομένως, για παράδειγμα, να παρουσιάζουν την επαγγελματική τους πορεία πιο ανοδική από αυτό που μπορεί να είναι στην πραγματικότητα ή και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις ως ιδανικές, να διέπονται από γενναιοδωρία και αλτρουισμό, ενώ στην πραγματικότητα έχουν ένα χρηστικό και διεκπεραιωτικό χαρακτήρα.
Όσοι λοιπόν δεν είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τέτοιου είδους συμπεριφορές δύναται να εξιδανικεύουν αυτούς τους ανθρώπους, ενώ εκείνοι που μπορούν να τους καταλάβουν είναι πιο εύκολο να αντιληφθούν και το μηχανισμό που λειτουργεί από πίσω, καθώς και την ευαλωτότητα που αισθάνονται.
Μερικές φορές η προβολή της τέλειας εικόνας και ζωής, είναι τόσο φανερά ψεύτικη που καταντά γελοία. Ποιος δεν έχει αντιληφθεί λόγου χάρη ότι κάποιος έχει πει ψέματα στα social media ανεβάζοντας φωτογραφίες για τη ζωή του, τις οποίες έχει βρει στο διαδίκτυο;
Παρά το γεγονός ότι τέτοιου είδους συμπεριφορές μπορεί να χαρακτηριστούν από κάποιους θλιβερές, τα άτομα που τις υιοθετούν και τις εκφράζουν, δεν δείχνουν να το αντιλαμβάνονται και περιφρονούν τους άλλους πιστεύοντας ότι απλά τους ζηλεύουν και τους φθονούν. Μάλιστα, όταν έρθει η ώρα να αναλάβουν τις ευθύνες των πράξεών τους τείνουν να εκφράζουν έντονο θυμό και επιθετικότητα και αισθάνονται ότι οι άλλοι γίνονται άδικοι και εκδικητικοί.
Συμπερασματικά, η ελλειμματική αυτοεικόνα στα άτομα με ναρκισσιστικά στοιχεία, φαίνεται να οδηγεί στη δόμηση μιας ψευδούς εικόνας εαυτού, η προβολή της οποίας έχει σκοπό την υποτίμηση, τη χειραγώγηση και την εξαπάτηση των άλλων, συμπεριφορές που ουσιαστικά τους προστατεύουν από το φόβο της έλλειψης.
Πηγή: PsychCentral.com
Απόδοση: Άννα Αποστολίδου
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr