Τα τραύματα της παιδικής ηλικίας, μεταμορφωμένα σε “μαθήματα”, έχουν αφήσει τα ίχνη τους πολύ βαθιά στην ψυχή μας.
Μέχρι σχετικά πρόσφατα, δεν είχα συνειδητοποιήσει πόσο η παιδική μου ηλικία έχει επηρεάσει τον τρόπο σκέψης μου. Μέχρι που ξεκίνησα ψυχοθεραπεία, στην ηλικία των 42 ετών, είχα την άποψη ότι όλα μου τα προβλήματα είχαν τις ρίζες τους στο παρόν. Όμως αυτό δεν ήταν αλήθεια.
Ακόμη και ο ψυχοθεραπευτής μου είπε ότι η μητέρα μου έκανε το καλύτερο που μπορούσε και το πιστεύω αυτό και ειλικρινά σκέφτηκα ότι θα πρέπει να αρκεστώ σε ό,τι μου έδωσε και να τα καταφέρω με βάση όσα πήρα. Τώρα όμως συνειδητοποιώ πώς εγώ η ίδια σαμποτάρω τον ίδιο μου τον εαυτό.
Όλοι στη ζωή μου, μου λένε να προχωρήσω, ότι το παρελθόν ανήκει στο παρελθόν και ότι πρέπει να συνεχίσω ζώντας στο παρόν. Όμως δεν μπορούν να καταλάβουν. Το μικρό κοριτσάκι που ήμουν κάποτε χρειάζεται φροντίδα.
Η κουλτούρα μας χαρακτηρίζεται από ανυπομονησία για γρήγορη θεραπεία, αρέσκεται στις εύκολες λύσεις και επικεντρώνεται στα προχωρήματα και τις ευκαιρίες του μέλλοντος. Όμως αυτές οι πολιτισμικές προκαταλήψεις δυσκολεύουν τον άνθρωπο που προσπαθεί να κατανοήσει και να διαχειριστεί τις παιδικές του εμπειρίες. Η φράση ξεπέρασέ το, θεωρείται από πολλούς ως θετική ενθάρρυνση, παρόλο που δείχνει την απουσία κατανόησης για το τι σημαίνει ψυχολογικό τραύμα.
Γιατί είναι δύσκολη η απόρριψη αυτών των «μαθημάτων»
Ενώ η ανάμνηση συγκεκριμένων γεγονότων που έκαναν επώδυνη την παιδική ηλικία μας είναι σχετικά εύκολη για κάποιους ανθρώπους, (για παράδειγμα το πόσο μας πείραζε όταν τα αδέλφια μας έκαναν «κόμμα» με τη μητέρα μας, όταν η μητέρα μας, μάς αγνοούσε για μέρες όταν την είχαμε δυσαρεστήσει, όταν οι φωνές του πατέρα μας, μάς έκαναν να αισθανόμαστε μόνοι και φοβισμένοι) είναι πολύ δυσκολότερο να δούμε το πώς επηρεαστήκαμε και πώς διαμορφώθηκε η συμπεριφορά μας από αυτές τις μεγάλες και μικρές αλληλεπιδράσεις.
Αυτό συμβαίνει γιατί, σύμφωνα με την θεωρία προσκόλλησης, οι αλληλεπιδράσεις δημιουργούν ασυνείδητα πρότυπα ή γενικά συμπεράσματα, σχετικά με τους ανθρώπους, τον κόσμο γενικότερα και τη λειτουργία των σχέσεων.
Όλα τα παιδιά μαθαίνουν για τον «μεγάλο» κόσμο βγάζοντας συμπεράσματα από τον «μικρό» κόσμο μέσα στον οποίο μεγαλώνουν, εκείνον του σπιτιού τους και της ευρύτερης οικογένειάς τους. Αν μεγαλώνουμε σε ένα μέρος όπου μας αγαπούν και μας προστατεύουν, νιώθουμε αυτοπεποίθηση να εξερευνήσουμε νέα πράγματα και να πάρουμε ρίσκα. Αν πιστεύουμε ότι οι άλλοι έχουν καλή άποψη για εμάς, είναι πολύ πιθανό να δούμε τον «μεγάλο» κόσμο γεμάτο από ευκαιρίες για σύνδεση και προσωπικά επιτεύγματα.
Ακόμη και αν βιώσουμε κάτι ανάρμοστο ή απρόσμενο, είναι πιθανότερο να έχουμε ανθεκτικότητα και να μπορέσουμε να εντοπίσουμε τι δεν πήγε καλά και να μάθουμε από αυτό. Με αυτόν τον τρόπο βλέπουμε τον κόσμο ένα άτομο με «ασφαλή προσκόλληση».
Όμως ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα σπίτι όπου ο εκφοβισμός, η λεκτική βία και η αντιμετώπισή του ως εξιλαστήριο θύμα είναι μέρος της καθημερινότητάς του, σχηματίζει μια πολύ διαφορετική άποψη για κόσμο. Το παιδί που παραμελείται έχει διαφορετική άποψη για τις σχέσεις από το παιδί που χλευάζεται για την ευαισθησία του ή τη συναισθηματική του εξάρτηση. Οι ψυχικές λειτουργίες διαμορφώνονται ασυνείδητα και λειτουργούν σαν φίλτρα μέσα από τα οποία οι εμπειρίες περνούν και γίνονται κατανοητές.
Ένα παιδί που δεν έχει αγαπηθεί και έχει εμποτιστεί με ειρωνεία, περιθωριοποίηση ή έχει γίνει εξιλαστήριο θύμα, θα αμυνθεί με θωράκιση και αποστασιοποίηση από τα συναισθήματά του. Ένα παιδί που δεν έχει αγαπηθεί και διψάει για αγάπη και προσοχή, παραμένει ανοιχτόκαρδο αλλά πολύ προσεκτικό για σημάδια απόρριψης.
Τα συνήθη «μαθήματα» της δυσλειτουργικής παιδικής ηλικίας που πρέπει να ξεμάθετε
Οι ακόλουθες κατευθύνσεις έχουν βάση στις εμπειρίες κάποιων ανθρώπων και δεν ισχύουν για όλους όσους βρίσκονται σε μία θεραπευτική ανάκαμψη από μια τοξική παιδική ηλικία, αλλά είναι τα “μαθήματα” που πρέπει να απορρίψει ο ενήλικας για να προχωρήσει και να ζήσει μια καλύτερη ζωή.
Μάθημα 1ο: η αγάπη είναι μία συναλλαγή
Μπορεί να έχουμε μάθει ότι η αγάπη κερδίζεται και ποτέ δεν προσφέρεται χωρίς αντάλλαγμα ή ότι μπορεί να διακόπτεται για να τιμωρηθείτε ή ότι πρόκειται για κάποιο είδος συναλλαγής. Αυτή η άποψη για την αγάπη είναι διαστρεβλωμένη και οδυνηρή.
Μάθημα 2ο: είμαστε είτε νικητές είτε χαμένοι
Σε σπίτια που η δημιουργία «αποδιοπομπαίων τράγων» ή ο αποκλεισμός είναι μέρος της οικογενειακής λειτουργίας, το άτομο υποβιβάζεται σε μια βασική εκδοχή του εαυτού του. Μεγαλώνοντας με μια μητέρα που εμφανίζει πολλά ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά ή που απολαμβάνει να έχει τον έλεγχο, είτε απολαμβάνεις μια θέση στον ήλιο ή εξορίζεσαι στη σκιά. Μία κόρη που δεν έχει αγαπηθεί ενστερνίζεται αυτή την άποψη για τον εαυτό της.
Μάθημα 3ο: Η κακομεταχείριση είναι φυσιολογική
Κάθε παιδί πιστεύει πως ό,τι συμβαίνει μέσα στο σπίτι του συμβαίνει και στα άλλα σπίτια, μέχρι που μαθαίνει ότι αυτό δεν ισχύει. Με αυτόν τον τρόπο η λεκτική βία θεωρείται και αυτή φυσιολογική και σαν αποτέλεσμα πολλοί ενήλικες συχνά δεν αναγνωρίζουν καν ότι τους κακομεταχειρίζονται μέχρι να τους το επισημάνει κάποιος άλλος.
Έχουν επίσης την τάση να δικαιολογούν αυτούς που τους κακομεταχειρίζονται, λέγοντας απλά έχει κακή διάθεση και δεν εννοεί αυτά που λέει όταν είναι θυμωμένος, δεν νομίζω ότι καταλαβαίνει ότι με πληγώνει όταν το λέει αυτό, είναι μόνο λέξεις, παρά δυστυχώς να λαμβάνουν δράση.
Μάθημα 4ο: η έκφραση των συναισθημάτων μας κάνουν ευάλωτους και αδύναμους
Αυτό δεν χρειάζεται εξήγηση, για παράδειγμα όταν ένα παιδί χλευάζεται επειδή είναι «πολύ ευαίσθητο» και δείχνει ότι πονάει.
Μάθημα 5ο: είμαστε μόνοι μας
Αν μας απορρίπτει η ίδια μας η οικογένεια, τότε ποιος θα μπορούσε να μας αγαπήσει και να νοιαστεί για εμάς; Τα περισσότερα παιδιά που δεν έχουν αγαπηθεί υποφέρουν τρομερά από την αίσθηση ότι δεν ανήκουν πουθενά και σε κανέναν. Για την ακρίβεια, έχω φτάσει στο σημείο να πιστεύω ότι αυτό το τραύμα δημιουργείται μετά την άποψη ότι δεν μας αγαπάει το ίδιο το άτομο που μας έφερε σ’ αυτόν τον κόσμο.
Μάθημα 6ο: το συναισθηματικό δέσιμο πονάει
Αυτό το «μάθημα» είναι τραυματικό με πολλούς τρόπους. Πρώτον, αυξάνει την ανοχή στην τοξική συμπεριφορά στις ενήλικες σχέσεις γιατί και πάλι, ο συναισθηματικός πόνος θεωρείται φυσιολογικός. Δεύτερον, δικαιολογεί την αποφυγή στενής σύνδεσης ή οικειότητας ακόμη και όταν είναι κάτι που το επιθυμούμε πολύ βαθιά μέσα μας. Αυτή η άποψη δεν μας επιτρέπει να δούμε ότι η αγάπη και η σύνδεση μας προσφέρει επιβεβαίωση και μας βοηθάει να αναπτυχθούμε, αλλά μας μαθαίνει ότι είναι υποτιμητική και τοξική.
Η αναγνώριση και η αποβολή των “μαθημάτων” μίας δύσκολης παιδικής ηλικίας, είναι το πρώτο βήμα για την θεραπεία μας από αυτά.
Πηγή: psychcentral.com
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr