Ολοένα ποιο συχνά ακούμε και διαβάζουμε για αυτό το εσωτερικό παιδί που υπάρχει μέσα σε όλους. Όμως, λίγοι είναι εκείνοι που έχουν κατανοήσει ακριβώς περί τίνος πρόκειται. Ο κλινικός ψυχολόγος και συγγραφέας Στίβεν Ντάιαμοντ εξηγεί ότι ελάχιστοι ενήλικες έχουν πραγματική γνώση του εσωτερικού τους παιδιού και είναι ακριβώς αυτή η άγνοια που αποτελεί αιτία πολλών προβληματικών συμπεριφορών.
Η καταστρεπτική συμπεριφορά μπορεί να πάρει διάφορες μορφές: από ένα μοτίβο ήπιου, διακριτικού αυτο-σαμποτάζ και αυτοήττας μέχρι παθητική εχθρότητα, σοβαρά αυτοκαταστροφικά συμπτώματα, βίαιη εχθρικότητα και ορισμένες φορές βλαπτικές πράξεις. Συνήθως, η καταστροφική συμπεριφορά στους ενήλικες «κουβαλά» και φέρει μαζί της την παρορμητική, επιπόλαιη ποιότητα της παιδικής αψιθυμίας ή των ναρκισσιστικών εκρήξεων οργής.
Ή μιας παιδικής συναισθηματικής ανάγκης, εξάρτησης και φόβου εγκατάλειψης. Ή και μια ανευθυνότητα και θυμωμένη άρνηση για ενηλικίωση: το σύνδρομο “Peter Pan” ή όπως ο Jung το ανέφερε ως το puer aeternus, μια αρχετυπική γιουγκιανή έννοια για το αιώνιο παιδί. Αυτή η θεωρία αποτέλεσε τη βάση γι’ αυτό που σήμερα η συμβατική ψυχολογία ονομάζει «το παιδί μέσα μας ή το εσωτερικό μας παιδί». Τι ακριβώς είναι αυτό όμως; Υπάρχει πραγματικά; Και γιατί πρέπει να μας νοιάζει;
Τι είναι το εσωτερικό παιδί;
Αρχικά, πρέπει να πούμε ότι το εσωτερικό παιδί είναι πραγματικό. Όχι κυριολεκτικά, οργανικά, αλλά μεταφορικά. Είναι, όπως και τα σύνδρομα στο σύνολο τους, μια ψυχική ή φαινομενολογική πραγματικότητα και εξαιρετικά ισχυρή. Και βέβαια, οι περισσότερες ψυχικές διαταραχές και καταστροφικές συμπεριφορές είναι, όπως πρώτος ο Freud επεσήμανε, μέρος του ασυνειδήτου μας. Όλοι ήμασταν κάποτε παιδιά και εκείνο το παιδί ακόμα κατοικεί μέσα μας. Αλλά οι περισσότεροι ενήλικες δεν το γνωρίζουν αυτό. Και αυτή η έλλειψη συνειδητής σύνδεσης με το παιδί μέσα μας είναι ακριβώς το σημείο εκκίνησης πολλών συμπεριφορικών, συναισθηματικών και διαπροσωπικών δυσκολιών.
Είναι γεγονός είναι ότι η πλειοψηφία των ενηλίκων δεν είναι πραγματικά καθόλου ενήλικες. Όλοι μεγαλώνουμε και όλοι, με λίγη τύχη, μπορούν να το καταφέρουν. Αλλά από ψυχολογικής απόψεως, αυτό δεν σημαίνει ενηλικίωση. Η πραγματική ενηλικίωση βασίζεται στην αναγνώριση, αποδοχή και ευθύνη για το εσωτερικό μας παιδί. Για τους περισσότερους ενήλικες, αυτό ποτέ δεν συμβαίνει. Αντιθέτως, το παιδί μέσα μας αγνοείται, απωθείται και απορρίπτεται.
Η κοινωνία μας επιβάλλει να «μεγαλώνουμε», παραγκωνίζοντας οτιδήποτε παιδικό. Έχουμε διδαχθεί ότι οι ιδιότητες της αθωότητας, της χαράς, της ευαισθησίας, της παιχνιδιάρικης διάθεσης και του ενθουσιασμού πρέπει να καταπιεστούν. Το παιδί μέσα μας αποτελείται από αυτές τις θετικές ποιότητες. Αλλά επίσης κρατά τα παιδικά μας τραύματα, τους φόβους και τους θυμούς μας. Οι «ενήλικες» είναι πεπεισμένοι ότι έχουν επιτυχώς ολοκληρωθεί όταν έχουν αφήσει πίσω τους εκείνο το παιδί. Όμως αυτό απέχει πολύ από την αλήθεια.
Και η αλήθεια είναι ότι επηρεαζόμαστε και ελεγχόμαστε κατά πολύ από εκείνο το ασυνείδητο εσωτερικό μας παιδί. Για πολλούς, δεν είναι ο ενήλικος εαυτός εκείνος που κατευθύνει τις ζωές τους, αλλά περισσότερο ένα συναισθηματικά πληγωμένο παιδί που ζει μέσα τους. Ένα μικρό παιδί που καλείται να πάρει ενήλικες αποφάσεις, να βγει στον σκληρό εργασιακό κόσμο ή στις αγχωτικές στενές διαπροσωπικές σχέσεις. Μπορεί ένα παιδί να έχει μια ώριμη σχέση; Μια καριέρα; Μια ανεξάρτητη ζωή; Κι όμως αυτό συμβαίνει με όλους μας σε κάποιο βαθμό. Και ύστερα αναρωτιόμαστε γιατί οι σχέσεις μας καταρρέουν. Γιατί νιώθουμε τόσο άγχος , φόβο και ανασφάλεια. Μοναξιά και απογοήτευση. Αλλά σκεφτείτε κι αυτό: πώς αλλιώς θα μπορούσε ένα παιδί να επιβιώσει σε έναν ενήλικο κόσμο χωρίς στήριξη, προστασία και δομή;
Και αυτή είναι η κατάσταση σύγχυσης στην οποία βρίσκονται πολλοί άνθρωποι που αναζητούν ψυχοθεραπεία. Δεν πρόκειται για καμία διαταραχή ταυτότητας (ούτε πολλαπλής προσωπικότητας), αλλά περισσότερο για μια πιο συχνού, διάχυτου τύπου κοινωνικά επικυρωμένης αποσύνδεσης. Αλλά αν μπορούμε να αναγνωρίσουμε το πρόβλημα για αυτό που ακριβώς είναι, μπορούμε να αρχίσουμε να το αντιμετωπίζουμε, επιλέγοντας να γίνουν ψυχικά- και όχι μόνο ηλικιακά- ενήλικες. Πώς επιτυγχάνεται αυτό;
Το παιδί και ο ενήλικας μέσα μας
Αρχικά, κάποιος πρέπει να αντιληφθεί, να συνειδητοποιήσει το εσωτερικό του/της παιδί. Η έλλειψη συνειδητοποίησης, η άγνοια είναι αυτό που ενδυναμώνει τη δύναμη του αποσυνδεδεμένου παιδιού μέσα σας, να ελέγχει την προσωπικότητα σας, να υπερισχύει της θέλησης του ενήλικα. Ύστερα μαθαίνουμε να το λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη και να επικοινωνούμε συνειδητά μαζί του μέσα μας: να ακούμε τι νιώθει και τι χρειάζεται από εμάς στο εδώ και τώρα. Οι συχνά πρωταρχικές ανάγκες ενός παιδιού, για αγάπη, αποδοχή, προστασία, κατανόηση, φροντίδα– παραμένουν τα ίδια και σήμερα που έχουμε μεγαλώσει.
Ως ψευδο-ενήλικες, προσπαθούμε να αναγκάσουμε τους άλλους να εκπληρώσουν εκείνες τις ανάγκες για εμάς. Αλλά αυτό είναι καταδικασμένο να αποτύχει. Εκείνο που δεν λάβαμε επαρκώς στο παρελθόν από τους γονείς μας ως παιδιά πρέπει να αντιμετωπιστεί στο παρόν, όσο επίπονο και αν είναι. Τα παρελθοντικά τραύματα, η θλίψη, οι απογοητεύσεις και η κατάθλιψη δεν μπορούν να αλλάξουν, αλλά πρέπει να τα δεχτούμε. Και πρέπει να καταλάβουμε ότι συγκεκριμένες παιδικές μας ανάγκες, που δεν ικανοποιήθηκαν από τους γονείς, δεν θα ικανοποιηθούν μάλλον ποτέ, ασχέτως του πόσο καλοί, έξυπνοι ή ελκυστικοί γίνουμε.
Εκείνες οι μέρες πέρασαν κι ό,τι έγινε, έγινε. Δεν πρέπει να απαιτούμε τώρα ως ενήλικες να «γεμίσουμε» όλες εκείνες τις ανεκπλήρωτες παιδικές ανάγκες μας. Η γνήσια, πραγματική ενηλικίωση αποδέχεται εκείνο το επίπονο παρελθόν και παίρνει την ευθύνη της φροντίδας των αναγκών του εσωτερικού παιδιού.
Στην ψυχοθεραπεία λοιπόν, πρέπει το ενήλικο μέρος της προσωπικότητας να μάθει να σχετίζεται με το παιδί μέσα του ακριβώς όπως ένας καλός γονιός σχετίζεται και φροντίζει το παιδί του, του παρέχει πειθαρχία, όρια και δομή. Αυτά πάνε μαζί με τη στήριξη και την αποδοχή, απαραίτητα στοιχεία αγάπης και συμβίωσης με ένα παιδί, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Εγκαθιδρύοντας έναν διάλογο μεταξύ τους, μια συμφιλίωση και ένας συμβιβασμός μπορούν να επιτευχθούν. Μια σχέση που μόνο ωφέλιμη μπορεί να είναι, αφού και τα δύο μέρη θα μπορούν να ικανοποιηθούν και να ακουστούν.
Πόσο χρόνο περάσατε λοιπόν σήμερα με το παιδί μέσα σας;